شیمی برای همه: فلزات کمیاب
درباره کتاب
عصر ما عصر باورنکردنی پیروزی بر موانع علم و تکنولوژیست : بشر به فضا دست یافته ، انرژی اتمی هسته ها را بکار گرفته ، کامپیوتر ساخته و راز زندگی سلول را کشف کرده است.
علم و پیشرفت تمدن بشری هر روز عرصه های نوین و شگفت آوری را به ارمغان می آورد، اما یکی از قدیمی ترین و در عین حال شگفت انگیزترین عرصه های فعالیت بشر ، رشته متالوژیست ، عرصه تولید و کاربرد فلزات و آلیاژها.
بشر در ابتدای تمدن فقط با تعداد کمی از فلزات آشنائی داشت ، اما با گذشت قرنها و کشف عناصر جدید، حیطه بهره دهی و بکارگیری فلزات هرچه بیشتر توسعه یافت. دانشمندان و مهندسین برای کشف و شناخت برخی از فلزات وقت زیادی صرف نکردند و در مورد بعضی دیگر فلزات سالها طول کشید تا بکار برده شوند. دلایل معتبری برای "بیکاری" این دسته از فلزات وجود دارد : اولا" حجم بسیاری از آنها در پوسته زمین بسیار ناچیز است و بدین جهت استخراج آنها بی نهایت مشکل می باشد . بعضی از آنها هیچ ماده معدنی مخصوص بخود ندارند و فقط بصورت ناخالصی های جزئی در
مواد معدنی دیگر بدست می آیند. چنین عناصر پراکنده‌ای متعلق به گروه "کمیاب‌ترین کمیابها" می باشند. ثانیا" تا دوره معینی معلومات و دانش بشر در مورد اکثر فلزات بسیار کم بود و به این دلیل ما در این کتاب در مورد فلزات کمیاب و تاریخ پیدایش آنها و کاربرد عملی شان در صنعت بحث خواهیم کرد.
پیشرفت سریع و برق آسای تکنولوژی یکی از مشخصات بارز قرن بیستم است ، قرنی که در آن ابزار و وسایل سازی ، شیمی ، فضانوردی ، پرتاب موشک ، الکترونیک و انرژی هسته ای همه نیاز به مواد جدید و جدیدتری با خواص منحصر به فرد دارند و این همان چیزی است که دانشمندان را وادار به کاوش و تحقیق عمیق تر در جهان فلزات کمیاب نمود .
مطالعات دقیق درباره این عناصر "گوشه نشین" روشن نمود که بسیاری از آنها کاملا" "با استعداد" هستند و از اینرو ورود آنها به صنعت شروع گردید .
امروزه هیچ عرصه نوینی از تکنولوژی را بدون وجود فلزات کمیاب ، آلیاژها و ترکیباتشان نمی توان تصور کرد. به عنوان مثال : مفتولهای نازک وسایل بسیار دقیق کشتیرانی از آلیاژهای رنیم ساخته می شوند. از گالیم در ساختن مایع "درزگیری" و مهر و موم کننده وسایل و تجهیزات ایجاد خلاء، گرماسنج های درجه حرارتهای بالا و غیره استفاده می شود . مهمترین جزء تشکیل دهنده فتوسلها که در دستگاههای عیب یاب و بعضی از ردیابها ، موج‌یابها و دیگر دستگاههای اتوماتیک بکار می روند، سزیم است . میله های کنترل کننده راکتورهای هسته ای از هافنیم ساخته می شوند. همچنین
احتمال دارد هافنیم به عنوان یک جزء تشکیل دهندهء آلیاژهائی که بر پایه آهن - کبالت و یا نیکل ساخته می شوند و در درجه حرارتهای تا ۲۵۰۰°F نیز مقاوم می باشند و در فضانوردی و پرتاب موشک مورد استفاده قرار میگیرند ، بکار رود. ایندیم ، بلبرینگها را از خطر ساییدگی محافظت می کند و عمر مفید آنها را افزایش می دهد. باید بگوئیم که چنین مثال هایی نامحدودند.
این کتاب درباره بعضی از عناصر کمیاب ، از جمله : عناصری که کمیاب ترین کمیابها نامیده می شوند صحبت می کند و می تواند به عنوان قسمت دوم کتاب "افسانه هایی درباره فلزات" اثر س.ای. ونتسکی (S . I . Venetsky ) به حساب آید. (قسمت اول در سال ۱۹۸۱ توسط انتشارات میر مسکو به زبان انگلیسی چاپ شد).
نویسنده در این کتاب از همان اصولی پیروی می کند که در کتاب قبلی خود پیروی کرده است . وی علاوه بر اینکه اطلاعات کاملی درباره عناصر شیمیائی به خواننده کتاب می دهد ، حقایق جالب توجهی را از رویدادهای عجیب و غریب و افسانه هائی درباره فلزات کمیاب و مشکلاتی که در سر راه کشف آنها وجود دارد و نیز درباره جاده های تاکنون قدم گذاشته شده دنیای شگفت آور فلزات بازگو می کند.
کتاب پر از شخصیتهای حقیقی و افسانه ای می باشد. همراه با بسیاری از دانشمندان برجسته به ناپلئون ، آگاتا کریستی ، کارل کاپک ( Carel Capek ) و شرلوک هلمز ( Sherlock Holmes ) اشاره می کند. داستانهایی درباره آنها، در رابطه با کار بزرگشان در متالوژی ، فیزیک و شیمی به خواننده می گوید. به پیشرفتهائی که در راه گسترش مراحل نوین ساخت فلزات ، مواد و وسایل و دستگاههای جدید به عمل آمده است اشاره می کند. از آزمایشات انجام شده در ایستگاه فضایی سالیوت - ۶ صحبت می‌کند .
بسیاری از دانشمندان و مهندسین اولین قدمهایشان را در راه رسیدن به قلهء علم و دانش تحت تاثیر ادبیات عمومی درباره علوم برمی دارند . من ایمان راسخ دارم که این کتاب به بسیاری از جوانان در انتخاب قاطع راه آینده شان کمک خواهد کرد .
آکادمیسین ا.ف. بلوف ( A. F . Bolve )
فهرست مطالب:
درباره کتاب
فصل اول : گالیم (پیروزی یک قانون بزرگ)
فصل دوم : روبیدیم (یک چیز عجیب )
فصل سوم : استرانسیم (راز کاهنهای بنگال)
فصل چهارم : ایتریم (کشفی در یک معدن متروکه)
پنجم : تکنسیم (دایناسور زنده شده )
فصل ششم : پالادیم (شوخی یک دانشمند انگلیسی)
فصل هفتم : کادمیم (نامی به خاطر کادموس قهرمان افسانه فنیقی)
فصل هشتم : ایندیم (عضو سرزمین عجایب )
فصل نهم : آنتیموان (حادثه ای در صومعه )
فصل دهم : سزیم (دو آبی بیگانه)
فصل یازدهم : باریم (خوشبختی یک کفاش بولوگنا )
فصل دوازدهم : هافنیم (فقط یک رد پا)
فصل سیزدهم : رنیم (راز پسمانده های کارخانه )
فصل چهاردهم : اسمیم (توهین به فلزات اصیل)
فصل پانزدهم : ایریدیم (تمام رنگهای رنگین کمان )
فصل شانزدهم : تالیم (نهال در حال جوانه زدن)
فصل هفدهم : بیسموت (یک ماموریت در فضا )
فصل هجدهم : فرانسیم (کمیاب ترین کمیابها )
فصل نوزدهم : رادیوم (تشعشع دائمی)
